Gezondheidsclaims en voorwaarden

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft in de achterliggende jaren duizenden aanvragen voor generieke gezondheidsclaims beoordeeld. Slechts 222 claims daarvan worden op dit moment voldoende bewezen geacht. Dit zijn de gezondheidsclaims die u mag gebruiken. De toegestane en afgewezen claims staan op een vastgestelde lijst welke als bijlage aan de claimsverordening wordt toegevoegd. De lijst met toegestane claims is beschikbaar, zie ‘Verordening 2012-432 Lijst met toegestane gezondheidsclaims’ onder documentatie.
De geformuleerde woordkeuze is leidend. Het doel van de Nederlandse overheid is dat er naast de in de lijst opgenomen woordkeuze meerdere toegestane voorbeeldformuleringen van de gezondheidsclaims beschikbaar komen.

Daarnaast staan de toegestane en afgewezen gezondheidsclaims online in een Engelstalig register op de website van de Europese Commissie. In dit register kunt u op verschillende onderwerpen zoeken zoals:

• ‘claim status’ > goedgekeurd (authorised) of afgewezen (non-authorised);
• ‘type claim’ > de art 13(1) claims zijn de generieke gezondheidsclaims;
•  ‘search’ > op naam van een voedingsstof of op een woord in de claim (hier moet u wel de Engelse taal aanhouden).
  Vervolgens klikt u op de ‘search’ knop en uw selectie komt in beeld met de claimbewoording en de voorwaarden voor gebruik. 

Generieke gezondheidsclaims zijn te verdelen in drie soorten:

• claims over de rol van een voedingsstof of andere stof bij de groei, ontwikkeling en functies van het lichaam;
• claims over psychologische en gedragsfuncties;
• claims gericht op afslanken of gewichtsbeheersing of op vermindering van een hongergevoel.

Generieke gezondheidsclaims kunt u gebruiken zonder dat daarvoor een specifieke vergunning nodig is. Wel moet uw product aan bepaalde voorwaarden te voldoen. De lijst met toegestane claims geeft aan in welke mate de stoffen in een levensmiddel aanwezig dienen te zijn om het aangekondigde effect te bewerkstelligen. Bovendien moet u kunnen aantonen dat de bewuste stof in een voedingsmiddel voor het lichaam beschikbaar is. De vorm waarin de stof voorkomt is dus belangrijk, net als de aanwezigheid van stoffen in het product die de opname daarvan kunnen belemmeren.

Een voorbeeld van een toegestane generieke gezondheidsclaim is:
‘Tarwezemelvezels dragen bij tot een snellere darmpassage tijd’
Voorwaarden: De claim mag alleen worden gebruikt voor levensmiddelen met een hoog gehalte aan deze vezels, zoals bedoeld met de claim ‘vezelrijk’ (meer dan 6 gram vezel per 100 gram product). Om de claim te mogen gebruiken moet u de consument er tevens over informeren dat het gunstige effect optreedt bij een dagelijkse inname van ten minste 10 g tarwezemelvezels. (Bijvoorbeeld: door een dagelijkse portie van minimaal 167 gram van het product (met 6 gram tarwezemelvezels per 100 gram) te adviseren).

Op 16 mei 2012 zijn de lijsten met toegestane en afgewezen generieke gezondheidsclaims door de Europese Commissie definitief goedgekeurd. Vanaf 14 december 2012 zijn alleen de claims toegestaan in commerciële uitingen die voorkomen op de positieve lijsten van de Europese Commissie. Alle afgewezen claims zijn sinds eind december 2012 verboden. Dit verbod geldt al voor voedings- en gezondheidsclaims die überhaupt niet voorkomen op de lijsten.

Voor producten met een gezondheidsclaim in de merknaam of handelsnaam die voor 1 januari 2005 al bestonden, geldt een overgangstermijn tot en met 19 januari 2022. Voorbeelden hiervan zijn ‘antaflu’ en ‘stophoest’.

Voor de overige gezondheidsclaims is een specifieke vergunning nodig. De aanvraag van een claim over ziekterisicobeperking of een claim gericht op de ontwikkeling en gezondheid van kinderen is dan ook weggelegd voor bedrijven die geld hebben om onderzoek te laten uitvoeren en een dossier met wetenschappelijke bewijzen op te bouwen.

Cruciaal hierin is dat bedrijfseigen onderzoeksgegevens maximaal 5 jaar kunnen worden beschermd. In de claimbeoordeling door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) wordt namelijk bepaald of de bedrijfseigen onderzoeksgegevens leiden tot de goedkeuring van de claim of dat de claim ook zonder deze gegevens is bewezen. De Europese Commissie stelt vervolgens een verordening op waaruit blijkt of de vergunning voor 5 jaar wordt verleend aan het bedrijf die de aanvraag heeft ingediend of dat de claim door alle bedrijven mag worden gebruikt. In het laatste geval moeten bedrijven die de claim ook gebruiken zelf wel voldoende wetenschappelijke onderbouwing voor de specifieke claim kunnen overleggen aan controlerende instanties.

In het Europese Register (http://ec.europa.eu/nuhclaims/) staan deze claims (Engelse bewoordingen), de daarbij geldende voorwaarden en een link naar de Europese verordening waarin is opgenomen of de vergunning voor de claim specifiek voor de aanvrager is of dat het gebruik van de claim niet door eigendomsrechten wordt beschermd. 

In de claimsverordening is een aantal (gezondheids)claims opgenomen, die zeer nadrukkelijk verboden zijn. Het gaat daarbij om:

• claims die betrekking hebben op de mate of de snelheid van gewichtsverlies;
• claims die verwijzen naar adviezen van artsen of andere gezondheidsinstellingen, waarin de suggestie wordt gewekt dat het niet eten van het levensmiddel schadelijk kan zijn voor de gezondheid;
• claims die beweren dat het niet eten van een levensmiddel de gezondheid kan schaden;
• (medische) claims die beweringen maken over een geneeskrachtige werking (het voorkomen, behandelen of genezen van een ziekte of daarop toespelen).

Het gebruik van een gezondheidsclaim moet vergezeld gaan met extra informatie op het etiket van het betreffende product. Hoeft het product niet geëtiketteerd te worden, dan moet er toch aanvullende informatie zichtbaar gemaakt worden bij het product, bijvoorbeeld in de reclame of bij de presentatie ervan.

Bij een gezondheidsclaim vermeldt u op het etiket/presentatie:

• een bewering die wijst op het belang van een gevarieerde, evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl;
• de benodigde hoeveelheid van het levensmiddel of het vereiste consumptiepatroon om het geclaimde effect te bereiken;
• indien nodig een waarschuwing voor mensen die het levensmiddel moeten vermijden (bijvoorbeeld zwangere vrouwen);
• een passende waarschuwing voor producten die bij overmatig gebruik een gezondheidsrisico inhouden;
• de voedingswaardedeclaratie met de hoeveelheid energie, vetten, verzadigde vetzuren, koolhydraten, suikers, vezels, eiwitten en natrium. Deze lijst wordt eventueel aangevuld met de stof waarover de claim gaat, als deze niet tot de basis vermelding behoort.

Wie niet voldoet aan de voorwaarden voor gezondheidsclaims, kan een forse boete tegemoet zien. De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) gaat gezondheidsclaims controleren. De NVWA heeft aangegeven ook op te treden tegen de uiting ‘gezond’ op een product, wanneer deze niet vergezeld gaat met een geldige gezondheidsclaim. U leest meer over de handhaving in het artikel ‘Handhaving NVWA op de claimswetgeving’