Nieuwe The Lancet serie over ultra-bewerkte voedingsmiddelen – wat betekent dit voor brood?

Het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet heeft een driedelige serie gepubliceerd over ultrabewerkte voedingsmiddelen (Ultra Processed Foods, UPFs) en hun impact op de volksgezondheid. Hierin wordt duidelijk dat UPFs een wereldwijde dominante factor zijn geworden in het voedingspatroon en in verband worden gebracht met de toename van obesitas en chronische ziekten. Ook brood wordt genoemd als een ultra-bewerkt product. Wat zegt dat? Betekent dat dat brood niet gezond, ‘niet goed voor ons’ is? Is dit anders voor voorverpakt brood, onverpakt brood, ‘fabrieksbrood’ of brood dat je thuis bakt? Wij nemen je graag mee in de stand van de wetenschap.  

Brood: UPF, maar niet ongezond

Om te beginnen: niet alle (ultra)bewerkte producten zijn slecht en ongezond. Zo bewees een eerder onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat ook verscheen in The Lancet (Regional Health Europe). De WHO keek in dit eerdere onderzoek naar subgroepen en maakte de splitsing: 

“Dierlijke producten (bewerkt vlees(waar) en kaas), suikerhoudende dranken (zoals frisdrank) en sauzen, smeersels en specerijen (zoals dressing en margarine) zorgen voor een hoger risico [op multi-morbiditeit van kanker en cardiometabolische aandoeningen, red]. Terwijl o.a. brood en ontbijtgranen juist geassocieerd zijn met een verlaagd risico. Dit heeft te maken met het vezelgehalte.” – The Lancet, 2023

Lees meer over dit onderzoek: www.nbc.nl/nieuws/ultrabewerkte-voeding-is-soms-wel-gezond/ 

Volkoren meest gezonde keuze

Bruin brood en volkoren brood zijn onderdeel van een gezond voedingspatroon. Ze hebben bewezen gezondheidsvoordelen, en staan daarom in de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Die gezondheidsvoordelen worden toegekend aan de vezels. Vezels in granen hebben aantoonbaar verlagend risico op het ontstaan van ziektes als darmkanker, diabetes type II en hart- en vaatziekten. Het advies van de Gezondheidsraad is om iedere dag minstens 90 gram volkorenproducten te eten, dat komt overeen met 3 sneetjes volkorenbrood. 

Wat zegt de nieuwe The Lancet publicatie over brood?

De schrijvers van het Lancet rapport baseren zich op de zogeheten NOVA classificatie, een omstreden indeling, die producten indeelt naar de mate van bewerking.

‘Mass-produced packaged breads’, krijgt de hoogste classificatie in de NOVA beoordeling (4) en brood, zoals je thuis zou bakken krijgt NOVA klasse 3. Opvallend is ook “Ultra-processed wholewheat breads, made with refined flour, added bran and germ, and emulsifiers, are inferior to processed breads made with wholewheat flour and without emulsifiers.” Al met al, spreken de schrijvers voorkeur uit voor zo min mogelijk bewerkingsstappen.

The Lancet luidt de noodklok

De schrijvers van dit Lancet rapport willen vooral een noodsignaal afgeven richting beleidsmakers dat het aantal sterk bewerkte producten stijgt, in productie, marketing en consumptie. En dat dat grote gevolgen heeft voor gezondheid, economieën, culinaire tradities en duurzaamheid. Zij roepen beleidsmakers op het aantal ultrabewerkte voedingsmiddelen terug te dringen. Het overheersen van UPF producten kan ertoe leiden dat de non-UPF varianten niet verkrijgbaar zijn. Hier noemen ze niet-voorverpakt brood in UK als voorbeeld. Dit is voor de Nederlandse markt anders, waar brood in heel veel soorten verkrijgbaar is, met zowel enkel basisingrediënten als langer houdbaar, en met veel volkoren in het schap.

De Lancet-serie past in een bredere discussie over ultrabewerkte voedingsmiddelen en gezondheid. In de discussie zijn er sterke voorstanders van de indeling op bewerking, hier vallen de schrijvers van het Lancet-rapport onder en ook het concept gezondheidsplan van de Europese Commissie. Er is echter ook wetenschappelijke en maatschappelijke kritiek op dit concept.

De bakkerij volgt en voert, via FNLI, het diepgaandere debat over de meerwaarde en (mogelijke) nadelen van dit concept. Is brood bewerkt? Ja, want graan is immers zonder bewerking niet eetbaar. Maar is het ongezond? Nee, zeker niet. We mogen er zelfs meer van eten!